Weerstand. Een woord met een negatieve bijsmaak.
Het betekent een rem. Stoppen. Gedoe.
Mensen die niet willen, of niet doen wat jij wilt dat ze doen.
Halfslachtige resultaten en smoesjes.
De eerste reflex is dat we het liever maar van tafel vegen.
We zijn nu eenmaal het snelst geneigd om dat wat we in de omgeving als een probleem ervaren, zo snel mogelijk ‘op te lossen’. En associëren het eerder met ‘moeilijk doen’ dan dat we er enthousiast van worden.
Toch, als je iets beter over weerstand nadenkt, dan is die uiting van weerstand misschien wel precies datgene wat je nodig hebt om verder te komen.
Het hele fenomeen weerstand interesseert me mateloos, zeker in de context van een team. Wat vertelt het je, en hoe speelt het mee in de dynamiek van een team dat aan verandering werkt?
(Op dit moment verslind ik daar weer een geweldig boek over: Handboek Teamcoaching – helpen zonder bemoeizucht. Geschreven door Martijn Vroemen.)
Nu is het volgens dit boek zo dat in de klassieke opvatting over weerstand het hele fenomeen eigenlijk gewoon niet bestaat. Natuurlijk kun je tegengas verwachten, maar dat is eerder uit te leggen als slecht werknemers-schap en heeft gevolgen. Vast herkenbaar want je komt hem tegenwoordig vaker tegen dan je van een klassieke opvatting zou verwachten.
Een wat modernere opvatting is het idee dat weerstand een onvermijdelijk bijproduct is van veranderen. Het is er. Wat jij kunt doen is het zoveel mogelijk vermijden en anders proberen te verminderen. Uiteraard is het een goed idee om te kijken waar je hobbels in een proces kunt afvlakken, zodat je niet onnodig veel energie kwijtraakt aan randzaken. Dat is echter iets anders als met een grote boog eromheen lopen wanneer het boven tafel komt. Op dat moment moet je er toch iets mee.
Maar waarom?
Omdat het anders misschien wel grotere gevolgen heeft dan je lief is.
En hoe tegenstrijdig het ook klinkt, een grotere rem op je proces dan het moment van weerstand zelf.
Negeren betekent het miskennen van de betrokkenheid van de ander. Hoe vreemd het je misschien in de oren klinkt, weerstand getuigt van betrokkenheid. Heel eenvoudig, we willen allemaal graag zelf bepalen hoe je je tot een bepaald doel verhoudt. Dat kan weleens anders uitpakken dan waar je als coach of leidinggevende uit wilde komen, gezellig is het heus niet altijd. Maar draai het eens om en stel je voor dat je een heel team hebt wat altijd maar volgzaam en gehoorzaam doet wat jij zegt.
Makkelijk misschien, aan het begin. De vraag is of dit uiteindelijk ook is wat jij van de ander of het team als geheel verwacht. Het betekent in ieder geval veel managementtaken voor jou erbij, want jij bent degene die het regelt. Er is weinig sprake van betrokkenheid bij de ander.
Een vraag die jezelf ter reflectie zou kunnen stellen is deze:
Zou ik zomaar zonder slag of stoot mijn eigen opdrachten gaan uitvoeren? En wanneer ervaar ik mezelf dan als meest betrokken? Op het moment dat ik achteruit ga zitten en gewoon doe wat me opgedragen wordt? Of wanneer ik tegengas geef, en daarmee verken of en hoe dit doel ook van mij kan worden?
Heb je geen oog voor deze vorm van betrokkenheid dan bestaat het gevaar dat je waardevolle nuanceringen in het proces mist. Zie je weerstand als onwil – wat ook best een uiting ervan kan zijn – en reageer je daarop door dit als een symptoom te bestrijden. Dan mis je daarmee de input die je terug kunt krijgen van mensen die lekker in de ja-maar stand staan. Het vaststellen van worst-case-scenario’s en stil staan bij al die hobbels op de weg, geeft meer body aan je plannen.
Vooral wanneer je met teams te maken hebt, zal het niet verwonderlijk zijn wanneer je met verschillende belangen te maken krijgt. Dit zorgt er meteen voor dat niet iedereen op dezelfde manier ‘aan’ gaat op nieuwe plannen. Het zorgt er wel voor dat je breder kijkt naar je doelen en waardevolle elementen kunt toevoegen via de inbreng van mensen die er net even anders naar kijken.
En daarmee komen we meteen bij de postmoderne opvatting over weerstand, zoals beschreven in het handboek teamcoaching. Deze opvatting gaat ervan uit dat weerstand precies die energie is die je nodig hebt om te kunnen veranderen. Het is een vorm van bescherming die we inzetten tegen ongewenste invloeden van buitenaf, om zo onze eigen belangen te bewaken. Een signaal dus dat je met psychisch gezonde mensen te maken hebt. Wel zo fijn als je er een heel team van hebt.
De signalen die deze mensen je geven is de informatie die je nodig hebt om door te kunnen. Ze vertellen waar het proces op vastloopt en waarom. Daar kun je wat mee. Mits je jezelf niet laat verleiden tot symptoombestrijding natuurlijk, maar op zoek gaat naar de oorzaak. Wees er bedacht op dat daar ook een vorm van feedback in kan zitten op de aanpak, waarbij de boodschap is: Als je het zo doet, dan krijg je ons niet mee.
Onderzoek bij weerstand dus altijd de 3 componenten van impact (ik, de ander en de omgeving) op een mogelijk aandeel. Begin daarbij bij jezelf. Wat is jouw aandeel en stel bij wanneer nodig. Bepaal wat je kunt doen om weerstand om te zetten in iets krachtigs wat meewerkt in de verandering.
Dit kun je inderdaad doen door aandacht te besteden aan het verminderen of voorkomen van situaties waarin weerstand kan ontstaan. Het vanaf het begin betrekken van mensen bij een proces is daarbij een inkoppertje, al vergeten we die nog vaak.
Realiseer je dat iedereen tijd nodig heeft om te veranderen. Wanneer jij een plan hebt uitgedacht mocht jij die wen-tijd al hebben, in de vorm van het uitdenken. Geef ook de ander die tijd. Tijd in combinatie met inzicht zijn goede ingrediënten om betrokkenheid te vergroten.
Een andere manier is de weerstand aankijken en bevragen. Luister betrokken. Wat vertelt het je. Vraag door, vat samen. Zet duidelijk de context neer en vraag wat er wel lukt zodat je dat kunt gebruiken bij het omvormen van weerstand in actie.
En mocht je nu denken, mijn team doet gewoon precies wat ik zeg, wat nu?!?
Dan kun je hen altijd eens confronteren met die realiteit en daar kritische vragen over gaan stellen. Wie weet kom je erachter dat er nog best wat weerstand verstopt zit, en kan ook jij lekker aan de bak!