Handleiding versus spel

“Wat was mijn wachtwoord van dít systeem ook al weer?!?” Gefrustreerd zit ik naast onze administratief medewerkster en voer verschillende opties in. Het lukt niet. Gedoe, vind ik. Morgen heb ik een gesprek waarbij ik iets moet met dit specifieke systeem. Een aandachtspuntje, want ik werk nooit met dit systeem. Had het nooit nodig en heb me er dus ook nooit in verdiept. Maar goed, ik moet er wel wat mee, wil ik morgen beslagen ten ijs komen.

Een wachtwoord wijzigen snap ik nog wel, en tegen alle verwachtingen in zit ik toch nog vrij snel ín het systeem. En nu?!? Ik begin maar met klikken op alle opties. De linkjes waarvan ik denk dat ze eventueel te maken kunnen hebben met waar ik mee aan de slag moet. Het ziet er eigenlijk best handig uit, moet ik zeggen. Hoewel ik er niet naar op zoek ben, zie ik ook andere opties waar ik wellicht wat aan zou kunnen hebben zelfs! Best logisch, want ik word geacht dit systeem wel enigszins te gebruiken. Met wat trial en error kom ik gelukkig al best een eind.

Terloops vraag ik mijn collega, waarvan ik vermoed dat zij dit soort dingen in een keer doorgrondt: ‘Zeg, Hoe doe jij dat eigenlijk met iets nieuws? Lees jij dan eerst de handleiding ofzo?’ ‘Uhm nee’, zegt ze lachend. ‘Ik ga gewoon eerst op knopjes duwen, beetje klooien, en dan, als het echt niet lukt, dan zou ik weleens die toelichting erbij kunnen pakken. Ze kijkt bedenkelijk. ‘Erg eigenlijk he!’

Nou, bedenk ik, dat is dus de vraag. Want hoe doe je dat eigenlijk met iets nieuws? Wees eens eerlijk, hoe instaleer jij je nieuwe tv? Of zet je je IKEA-kast in elkaar? Ontdek je een nieuw leerlingvolgsysteem? Ik heb de indruk dat de meesten van ons, net als mijn collega en ik, gewoon beginnen met klooien. En dat vinden we dan ‘erg’ omdat we weten dat er ergens een handleiding is en volwassen, bedachtzame mensen natuurlijk verstandig die handleiding gaan lezen. Maar is dat wel zo logisch?

Onlangs kwam het weer langs in een training. De fasen van spelontwikkeling. De spelontwikkeling bij een kind is opgebouwd uit drie verschillende fasen. De manipulerende fase, de fase van het rolgebonden handelen en, als afsluiting, thematisch spel. Fasen die nodig zijn om iets onder de knie te krijgen. Grip te krijgen op iets nieuws. Het zijn logische fasen.
Bij de manipulerende fase zie je het kind manipuleren met je aanbod. Kennismaken met de materie, uitvinden wat je er allemaal mee kunt. Wanneer het hier grip op heeft, kan het spel ontwikkelen naar rolgeboden handelingen. Het voert een handeling uit, passend bij een rol. Het wordt interessant wanneer een kind deze handelingen toepast in spel samen met andere kinderen. Er ontwikkeld zich een thema waar ieder een eigen aandeel in heeft.

Hoewel we deze fasen makkelijke linken aan een leeftijd klopt dat toch niet helemaal. Een mens, en stiekem dus ook volwassenen, doorloopt deze fasen altijd wanneer er iets nieuws langs komt. Je begint bij de kennismaking met het materiaal. Verkennen, ontdekken, uitproberen. Voorbeeld gedrag kan je helpen om de stap te maken naar rolgebonden handelingen. Er vormt zich een automatisme. Tot het moment dat je, wanneer je het concept begrijpt, kunt gaan ‘spelen’ met je verworven kennis.

Wanneer je er op let, zal je dit ook terugzien in de ontwikkeling van je team. De verleiding is groot jezelf aan het begin van een verandertraject als ‘handleiding’ op te stellen, en meteen thematisch spel te verwachten. De kans is echter reëeler dat je eerst gewoon ‘geklooi’ ziet, ondanks je heldere uiteenzetting. Deze bewustwording kan je helpen beter aan te sluiten bij de ‘zone van naaste ontwikkeling’ van je coachee. Maar je kunt het ook op jezelf toepassen en jezelf de ruimte geven even te klooien wanneer er iets nieuws op je coach-pad komt.

Mij helpt dit inzicht in ieder geval wel het geheel van de zonnige kant te blijven bekijken, ondanks mijn frustratie over dit digitale systeem. Inmiddels lukt het me rolgebonden handelingen uit te voeren. Ik ben best trots. Met een beetje fantasiespel gaat het morgen vast lukken. Al vraag ik me stiekem wel af of ik het ooit ga bereiken, dat level van thematisch spel binnen de grenzen van de digitale wereld…